Ὁ Ἅγιος Νικόλαος γεννήθηκε τόν 3ο αἰῶνα μ.Χ. στά Πάταρα τῆς Λυκίας, ἀπό γονεῖς εὐσεβεῖς καί πλουσίους καί ἔδρασε τήν ἐποχή τῶν αὐτοκρατόρων Διοκλητιανοῦ (284 – 304 μ.Χ.), Μαξιμιανοῦ (286 – 305 μ.Χ.) καί Μεγάλου Κωνσταντίνου. Σέ νεαρή ἡλικία ἔμεινε ὀρφανός καί κληρονόμος μιᾶς μεγάλης περιουσίας. Εμπνεόμενος ἀπό φιλάνθρωπα συναισθήματα, διέθετε τήν περιουσία του γιά νά ἀνακουφίζει ἄπορα, ὀρφανά, φτωχούς, χῆρες, στενοχωρημένους οἰκογενειάρχες. Ἕνας μάλιστα, θά διέφθειρε τίς τρεῖς κόρες του, προκειμένου νά ἐξασφαλίσει χρήματα. Ὅταν τό ἔμαθε αὐτό ὁ Νικόλαος, μυστικά σέ τρεῖς νύκτες ἐξασφάλισε τήν προῖκα τῶν τριῶν κοριτσιῶν, ἀφήνοντας 100 χρυσά φλουριά στήν κάθε μία. Ἔτσι, οἱ τρεῖς κόρες ἀποκαταστάθηκαν καί γλίτωσαν ἀπό βέβαιη διαφθορά.
Στήν συνέχεια ἀφιερώθηκε στόν ἀσκητικό βίο, λόγῳ ὅμως τῆς ξεχωριστῆς ἀρετῆς του τιμήθηκε, χωρίς νά τό ἐπιδιώξει, ἀρχικά μέ τό ἀξίωμα τοῦ Ἱερέα στά Πάταρα καί συνέχεια μέ τό ἀξίωμα τοῦ ἀρχιεπισκόπου Μύρων. Ἀπό τή θέση αὐτή καθοδηγοῦσε μέ ἀγάπη τό ποίμνιό του καί ὁμολογοῦσε μέ παρρησία τήν ἀλήθεια. Κατά τη διάρκεια των διωγμών που έκαναν οι Διοκλητιανός και Μαξιμιανός, ο Άγιος φυλακίστηκε.
Ὅταν ὅμως ἀνῆλθε στόν αὐτοκρατορικό θρόνο ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἐλευθερώθηκαν ὅλοι οἱ χριστιανοί καί ἔτσι ὁ Νικόλαος ἐπανῆλθε στόν επισκοπικό θρόνο. Ανάμεσα στις δραστηριότητές του ήταν και ο αγώνας κατά του Αρειανισμού. Στην ιστορία έμεινε το ράπισμα που έδωσε στον Άρειο κατά την διάρκεια της Α΄Οικουμενικής Συνόδου, πράξη που τον οδήγησε για μια ακόμα φορά στην φυλακή. Το πρώτο βράδυ της φυλάκισής του, εμφανίστηκαν θαυματουργικά στο κελί του ο Χριστός και η Παναγία και του έδωσαν ένα Ευαγγέλιο και ένα ωμοφόριο (ιερατικό άμφιο). Το πρωί, όταν πήγαν να του δώσουν φαγητό τον βρήκαν να φορά το ωμοφόριο και να διαβάζει το Ευαγγέλιο. Το γεγονός έγνε γνωστό στον αυτοκράτορα ο οποίος διέταξε την αποφυλάκισή του.
Ὁ Ἅγιος Νικόλαος ἦταν προικισμένος καί μέ τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας μέ τό ὁποῖο ἔσωσε πολλούς ἀνθρώπους καί ὅσο ἦταν ἐν ζωῇ ἀλλά καί μετά τήν κοίμησή του περί τό 330 μ.Χ. Για παράδειγμα, έσωσε από την πείνα την πόλη των Μύρων, εμφανιζόμενος θαυματουργικά στον καπετάνιο ενός πλοίου που μετέφερε σιτάρι κάνοντάς τον να φέρει το σιτάρι στους κατοίκους της πεινασμένης πόλης.
Ένα άλλο θαύμα ήταν όταν παρουσιάστηκε στον ύπνο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και του φανέρωσε ότι ήταν αθώοι οι τρεις αξιωματικοί που κατηγορούνταν για συνωμοσία. Με αυτόν τον τρόπο γλύτωσε τη ζωή των τριών αυτών ανδρών οι οποίοι έγιναν στη συνέχεια μοναχοί.
Πολλές φορές γλύτωσε θαυματουργικά πλοία που κινδύνευαν από την φουρτουνιασμένη θάλασσα. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται προστάτης των ναυτικών, ενώ οι Ρώσοι τον θεωρούν προστάτη της γεωργίας.
Τα λείψανά του μετά το θάνατό του φυλάσσονταν στην πόλη των Μύρων σε ναό που είχε ανεγερθεί προς τιμήν του. Από εκεί μεταφέρθηκαν από τους σταυροφόρους της πρώτης σταυροφορίας στο Μπάρι της Ιταλίας το 1087 μ.Χ όπου βρίσκονται και τιμούνται έως σήμερα.
Η μνήμη του τιμάται στις 6 Δεκεμβρίου.
