O Ἅγιος Ἐλευθέριος γεννήθηκε τόν 2o αἰῶνα μ. Χ. στήν Ἑλλάδα (κατά ἄλλους στήν Ρώμη) ἀπό πλούσιους γονεῖς. Τότε αὐτοκράτορας ἦταν ὁ Κόμμοδος καί ὁ Σεπτίνος Σεβῆρος. Ὀρφανός ἀπό πατέρα, ἀνατράφηκε σύμφωνα μέ τίς ἐπιταγές τοῦ Εὐαγγελίου ἀπό τήν εὐσεβέστατη καί φιλάνθρωπη μητέρα του, Ἀνθία (τῆς Εὐανθίας γόνος, στιχηρό Ἑσπερινοῦ) (βλέπε ἴδια ἡμέρα) ἡ ὁποία ἔγινε χριστιανή ἀκούοντας τό κήρυγμα ἀπό μαθητές του Ἀπ. Παύλου.
Διακαής πόθος τῆς Ἀνθίας ἦταν νά ἐπισκεφτεῖ τή Ρώμη, πού τά χώματά της εἶχαν βαφτεῖ μέ τό αἷμα τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου. Κάποτε, λοιπόν, ἀποφάσισε καί πῆγε. Μαζί πῆρε καί τό νεαρό γιό της Ἐλευθέριο. Ὁ ἐπίσκοπος Ρώμης Ἀνίκητος (βλέπε 17 Ἀπριλίου), ὅταν εἶδε τόν Ἐλευθέριο ἐκτιμῶντας τήν πολλή νοημοσύνη του, τή θερμή πίστη καί τό ἁγνό ἦθος του, τόν ἔλαβε ὑπό τήν προστασία του.
Σέ ἡλικία 15 ἐτῶν χειροτονήθηκε ἀπό τόν ἐπίσκοπο Ρώμης Ἀνίκητο, διάκονος καί ἔπειτα ἀπό τρία χρόνια χειροτονήθηκε ἱερέας. Ἀπό τή θέση αὐτή ὁ Ἐλευθέριος ἀγωνίστηκε μέ ζῆλο γιά τή διδαχή τοῦ ποιμνίου του, καί σέ ἔργα φιλανθρωπίας. Ἀργότερα καί σέ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν, μέ κοινή ψῆφο κλήρου καί λαοῦ ἔγινε ἐπίσκοπος Ἰλλυρικοῦ, σημερινῆς Ἀλβανίας μέ ἕδρα τήν Αὐλώνα.
Ἡ χειροτονία τοῦ ἁγίου Ἐλευθερίου, ὅπως γράφει κάποιος βιογράφος του, ἔγινε «κατ’ οἰκονομίαν» Θεοῦ, λόγῳ τῶν μεγάλων ἀρετῶν καί τῆς σοφίας του μέ τήν ὁποία προσείλκυε στόν Χριστό τούς εἰδωλολάτρες. Ἡ γλυκύτητα τοῦ λόγου του, πού ἐπιβεβαιωνόταν μέ τά πολλά θαύματα τοῦ, ἔκανε αὐτούς πού βρίσκονταν στήν πλάνη νά ἀσπαστοῦν τήν χριστιανική ἀλήθεια.
Ἡ φήμη τῆς ἀρετῆς τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου ἦταν τόσο μεγάλη πού ἔφτασε μέχρι τή Βρεττανία. Ἔτσι, ὁ βασιλιᾶς της, Λούκιος, ἔγραψε ἐπιστολή στόν Ἐλευθέριο καί τοῦ δήλωνε ὅτι αὐτός καί ὁ λαός του ἐπιθυμοῦσαν νά γίνουν χριστιανοί. Ὁ Ἐλευθέριος ἀμέσως ἀνταποκρίθηκε, στέλνοντας δύο ἐκπαιδευμένους στήν πίστη ἄνδρες, πού κατήχησαν καί βάπτισαν χριστιανούς τόν Λούκιο μέ τό λαό του.
Ὅταν ὁ Σεπτίμιος Σεβῆρος πληροφορήθηκε τήν χριστιανική δράση τοῦ Ἐλευθερίου διέταξε τήν σύλληψή του. Ἔπειτα ἀπό πολλά βασανιστήρια ὁ Ἐλευθέριος ὁδηγήθηκε ἀπό τούς εἰδωλολάτρες στήν ἀρένα τῆς Ρώμης. Τά ἄγρια ζῶα ὅμως δέν τόν ἄγγιξαν, γι’ αὐτό καί ἀποκεφαλίσθηκε μαζί μέ τήν μητέρα του.
Ὁ Ἅγιος Ἐλευθέριος θεωρεῖται βοηθός τῶν ἐγκύων γυναικῶν.
Ἡ Ἁγία Ἀνθία (Ἀνθῆ) ἦταν ἡ μητέρα τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου, πού ὅταν ἀγκάλιασε τό νεκρό σῶμα τοῦ γιου της, οἱ δήμιοι ἀποκεφάλισαν καί αὐτή.
Πηγή: Ορθόδοξος Συναξαριστής
